Zeist is een dorp en gemeente in het midden van de Nederlandse provincie Utrecht. De gemeente telt 62.313 inwoners. Zeist heeft een oppervlakte van bijna 50 km². De gemeente Zeist ligt in het bosrijke gebied van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en heeft daardoor buiten de woonkernen een overwegend ‘groen’ karakter.
Kredietwaardigheidsverklaring NIWO aanvragen?
Naast de hoofdplaats Zeist telt de gemeente vier dorpen: Austerlitz, Bosch en Duin, Den Dolder en Huis ter Heide. Vanwege het kasteel Slot Zeist wordt Zeist wel Slotstad genoemd.
De gemeente Zeist bestaat uit vijf wijken:
- Zeist-Noord
- Zeist-Oost
- Zeist-West
- Zeist-Centrum
- Den Dolder bestaat
Belangrijke organisaties die in Zeist zijn gevestigd zijn:
- De Rijksdienst voor de Monumentenzorg
- Het Wereld Natuur Fonds
- De Vogelbescherming
- De Koninklijke Nederlandse Voetbalbond
- Pensioenfonds Zorg en Welzijn
- De Evangelische Broedergemeente
Balansverklaring NIWO aanvragen?
Geschiedenis
In de derde ijstijd werd een stuwwal gevormd die wij tegenwoordig de Utrechtse Heuvelrug noemen. De rivier de Rijn, die oorspronkelijk naar het noorden stroomde, werd door de stuwwal afgebogen en creëerde een kleigebied ten zuiden ervan. In een oorkonde uit het jaar 838 werd voor het eerst melding gemaakt van ‘Seist’ met op dat moment 6 ‘onvrije’ gezinnen. De naam heeft mogelijk te maken met de plaatselijke bodemgesteldheid of vegetatie. Archeologische vondsten van 300 jaar voor Chr. en zelfs nog eerder doen vermoeden dat er ook voor die tijd sprake was van incidentele bewoning op deze flank van de Heuvelrug.
Met name afschriften uit de rechterlijke archieven gaven al vroeg verwijzingen naar de nederzetting Zeist. Op 27 oktober 1536 lieten de Staten van Utrecht een lijst opstellen van huizen, die als ridderhofsteden werden erkend. Op die lijst kwam ook “Dat huys te Zeyst” voor.
Toen in 1122 de Rijn bij Wijk bij Duurstede werd afgedamt, kon het drassige gebied tussen Wijk en Utrecht ontgonnen worden en ontwikkelde Zeist zich tot een klein dorp. Hier verrees een kerk, waarvan de toren nu deel uitmaakt van de verder uit de 19e eeuw daterende Hervormde Kerk. Vlak langs de Dorpsstraat zou tot in de Middeleeuwen een zijarm van wat nu de Kromme Rijn heet gestroomd hebben, die uiteindelijk dichtslibde. Bij Zeist werden ook drie ridderhofsteden gebouwd: het al genoemde Huis te Zeist, Kersbergen en Blikkenburg.
Accountantsverklaring NIWO aanvragen?
De ontwikkeling van Zeist werd ingrijpend beïnvloed door de bouw van Slot Zeist wat gebeurde in 1677-1686, waar tegenwoordig geregeld exposities gehouden worden van moderne kunstenaars. In 1746 stichtten leden van de Evangelische Broedergemeente een nederzetting te Zeist, wat resulteerde in de gebouwen die nu aan het Broederplein en het Zusterplein staan. In de 19de eeuw zorgen de ambachtslieden van de Broedergemeente voor de eerste industrialisatie in Zeist. Daarnaast heeft de Franse overheersing rond 1800 zijn sporen achtergelaten, zo ontstaat bij het Franse legerkamp aldaar het dorpje Austerlitz.
In de 19e eeuw werd Zeist een geliefde woonplaats voor de rijken en werden er talloze buitenplaatsen en landgoederen aangelegd, zoals Sparrenheuvel, Lenteleven, Ma Retraite en Molenbosch. Vooral in de 20e eeuw werden sommige hiervan ten behoeve van woningbouw gesloopt of verkaveld. Tegelijk kwamen er nieuwe “moderne” gebouwen bij.
Bevolkingsgroei
De bevolking loopt op van 347 inwoners in 1663 en 1674 inwoners in 1800 via 8720 inwoners rond 1900 op tot ongeveer 60.000 inwoners in 1980. De aanleg van diverse villaparken en woonwijken hangt hier sterk mee samen. Huis ter Heide en Bosch en Duin ontstaan dan als villaparken. De naam Huis ter Heide komt oorspronkelijk van een gelijknamige herberg uit de 17de eeuw.
Nu Telt Zeist 61.258 inwoners. Vele organisaties hebben er hun landelijk hoofdkantoor (KNVB, WNF, Achmea etc.) en er zijn aansluitingen op zowel de A28 als de A12. Slot Zeist, de gebouwen van de Broedergemeente en tientallen buitenplaatsen zijn nog altijd aanwezig. Zeist is een van de gemeenten met het grootste aantal gemeentelijke monumenten in Nederland.
Openbaar vervoer
Aanleg van het spoor
In 1845 wordt Zeist aangesloten op het spoorwegnet, later in die eeuw wordt Zeist verder ontsloten door goede tram- en verkeerswegen. In 1863 werd de spoorlijn Utrecht-Amersfoort-Zwolle in gebruik genomen, waarbij bij de kruising met de Dolderseweg een halteplaats kwam; het huidige station Den Dolder. In 1898 werd de spoorlijn Den Dolder-Baarn geopend. Naast de ontwikkeling van het toerisme heeft dit alles het ook een gunstig effect op de economische ontwikkeling.
De gemeente Zeist heeft twee treinstations: station Den Dolder en Station Driebergen-Zeist. Dit laatste ligt grotendeels in het dorp Driebergen-Rijsenburg en voor een deel in de gemeente Zeist. Voor de opening van het voormalig station in het centrum van Zeist heette dit station Zeist-Driebergen, na de sluiting van station Zeist is dit weer Driebergen-Zeist geworden.
Station Driebergen-Zeist is deels een intercitystation en vanaf Driebergen-Zeist zijn Arnhem, Nijmegen, Schiphol, Utrecht en Amsterdam direct bereikbaar. Station Den Dolder daarentegen is een sprinterstation.
Omdat er in het centrum geen treinstation ligt, is er een aantal busverbindingen met onder andere Utrecht.